Выбраныя творы

Ачуняўшы ад смяротнай хваробы, з бледна-васковым, як-бысь правідным, тварам у першы раз выйшаў ён са сваей каморы i замёр, глянуўшы ў даль.

Чаруючы ciнiмi аганькамі вачэй, стаяла там русакосая малярка Вясна, i пад тонкiмi, вузкімі рукамі дзяўчыны вырастаў бяскрайны светла-калёравы малюнак. А поруч з ёй стаяў «наш вельмі шаноўны крытык NN» i, бліскаючы акулярамі, цадзіў праз зубы: «...Аднакалёрна... зялёнай фарбы занадта... i да таго ж безыдэйна... суздальскі малюнак...»

Спраўдзі, нічога асабліва новага ў твары Вясны не было: пад блакіццю небасхілу на дне балкаў гразна-снегавыя плямы, у далі сіняватая істужка туману, збоку бурая ад конскага гною пуцявіна, – а ўсё іншае заліта бледнавата-зялёнай фарбай. Кожны з нас у дзіцячыя гады шмат бачыў такіх мілых, бясхітрасных малюнкаў.

Цi ж не мінулае маленства, згадаўшыся, i ўсхвалявала Янышу грудзі, выціснула слёзы з вачэй? Можа i яно. А мо тое чыстае, мяккае паветра, што цixa шчакатала xiлыя лёгкія, забіраючыся ў самыя далёкія, ужо адвыкшыя дыхаць, куткі; тая ўсё напаўняючая светласць, каторая п’яніла вочы; тая бяскрайная хваля ясных калёраў i зыкаў, што лілася праз яго істэрычную душу, уздымала яе i з салодкім болем пракранывалася да чуткіх пасля хваробы нерваў? Хто скажа? Невядома з чаго, але перапоўнілася душа яго, i чуццё, успляснуўшы за край, вылілася праз слёзы. I калі з мучанічаскі-прасвятлеўшым тварам iшoў Яныш назад, сэрца яго сагравала ўсё благаслаўляючая любоў: роўна блізкім i мілым здаваўся i выпаўзаўшы з гразнарыжага гною такі смешны чырвоны чарвяк i жавараначак, рассыпаўшыся перламі ў звонкім небе. I не менш залітага сонцам вольнага абшару радаваў залаты, пыльны сонечны прамень, прабіўшыся праз аконца невялічкай каморы, у каторую вярнуўся Яныш.

Вясёла шагаў акрэпшы Яныш па вясенняй зямлі, успаёнай растануўшым снегам, поўнай жыццёвых сокаў, каторыя так i выпіралі з яе, наліваючы кожную гібкую галіну, кожны ярка-зялёны сцебель. Незлічонымі, нявідзімымі воку дзірачкамі дыхалі маладыя, шчэ не запыленыя лісцікi дзярэўяў, а пад iмi на зямлі былі кінуты лахмоцці ценяў, хаваўшых чыстае золата, каторае ясна блішчэла праз кожную ix дзіру. I не стрымаўся Яныш, – распластаўся ён на траве, i палілася яму ў душу салодкая ціхая лень, што тонкім хмелем плыла ў светлым, расплаўленым сонцам паветры, адбівалася ў вачах, у мяккай беспрычыннай усмешцы, – i заваражыў яго i дрымотай агарнуў непрарыўны ласкаючы вуха шум свежых лісцяў i невядома дзе пачынаўшыся i знікаўшы чысты звон; цixa дрыжэў ён у паветры i немаведама было: ці то гладкія, белыя каменьчыкі грукацелі пад дзюрчашчай вадой; цi то пчолкі бруялі i ўторвалі iм конікі трэскам; цi далятаў з далёкага гасцінца невялічкі перазвон бомаў; цi то проста ў вушах звінела? Але i не хацелася Янышу паняць гэтае, не хацелася нi думаць, нi варушыцца. Вакол схіліліся сцебялькі зёлак. Сіненькі цвяток над самай галавою павіс i вaбiў спусціцца тоўстага, махнатага, чорнага чмеля з чырвоным задком. Вышэй круціліся рознакалёравыя мyxi, хісталіся галіны клянку, i праз выразныя цёмныя лісты дубоў сінела далёкае неба; пад iм маруда праплывалі бледныя хмаркі, гледзячы на каторыя можна было забыць аб руху часу...