Выбраныя творы

Над крутым берагам ціхай, светлай рэчкі, на ўзгорку, стаіць гарадок. Ён увесь – драўляны, саламяны. Са ўcix бакоў агаражывае яго моцны дубовы тын. Таму i завецца гэтае месца «горад». Пасярэдзіне горада – пляц. Тамака caбipaeцца агульная нарада мястоўцаў – «веча».

Там робіцца суд, адбываюцца кірмашы.

На відавочным месцы пляца стаяць княжацкія харомы. Яны дубовыя, выгодныя, зробленыя на два naвepxi. Блішчаць ix шыбы з чырвонага, сіняга, жоўтага шкла. Стаўні, дзверы, балясіны аздоблены пекнай разьбой, памалёваны ў вясёлыя фарбы. Мястоўцы звыклі да княжацкіх харомаў i нават не дзівяцца на ix. Але сяляне, калі бываюць у гарадку, цікава пазіраюць на гэтыя будынкі.

Проці княжацкіх харомаў – драўляная цэркаўка i высокая званіца. А вакол – хаткі i xaткi, прасцюсенькія, з саламянымі стрэхамі; на шырокіх надворках – свірны, клуні, пyнi, віднеюцца высокія жураўлі студняў. Па-за хаткамі – гароды. Паміж хатак разбяжаліся крывыя, вузкія вулачкі, заросшыя траўкай-мураўкай.

Вось Кавальская вуліца. На ёй нічога не віцаць. Толькі дзеці сабраліся ў гурточак i водзяць карагод вакол аднаго хлапца, пеючы:

Сядзіць, сядзіць яшчур

У арэхавым кусце...

Але з надворкаў па ўсёй вуліцы нясецца моцны грук.

Там стаяць кузні, i ужо зрання працуюць кавалі, вырабляючы вострыя сякеры, нажы, калёныя галоўкі да стрэлаў i коп’яў, мячы, а таксама «шэломы» (жалезныя шапкі), «кальчугі» (шырокія кашулі, зробленыя ўсе чыста з дробных жалезных калечак), шчыты ды іншыя рэчы, патрэбныя ў часе вайны. Калі выпадае, кавалі аздабляюць гэтыя рэчы рознымі ўзорамі, асабліва шчыты ды ручкі мячоў i нажоў. Ваякі i стральцы вельмі кахаюцца па сваёй збрoi i хочуць, каб яна была не толькі добрая, але i прыгожая.

Апроч збpoi, кавалі ўмеюць вырабляць яшчэ пекныя пярсцёнкі, кольчыкі ў вушы, блішчастыя запоны i гузікі, i не толькі з жалеза ці спіжу, а нават з золата i срэбра. Гэтыя рэчы купляюць амаль таксама ахвотна, як i зброю.

На другім канцы горада, каля гліністага яру, стаіць слабодка Ганчароўка. Гаспадары з яе займаюцца тым, што вырабляюць з гліны добрыя паліваныя гаршкі ды мiсы, адмалёваныя фарбамі ў краскі i візэрункі. Ад Ганчаpoўкi ідзе Кажамяцкі завулак. Гаспадары з яго не толью абрабляюць скураты, але i не ад таго, каб пайсці часам на паляванне ды прынесці якую-колечы някупленую скуру. Ходзяць на паляванне i другія мястоўцы. Іншыя патроху аруць поле, займаюцца жывёлай i гэтак жывуць.

У гарадку ёсць i хаты з цясовымі дахамі. Там жывуць болей грашавітыя людзі: баяры, княжацкія ваякі-дружыннiкi, багатыры-гандляры. Тамака жыве i свяшчэннік з цэрквы, a.Icідap, – грэк, што над’ехаў з Візантыі. Гаворыць ён па-грэцку, i яго ніхто ў гарадку не разумее.

Гарадок не памясціўся уўвесь за тынам. Хаткі рассыпаліся i па-за iм, збягаючы ўніз, да ракі. Там стаяць рыбацкія чоўны, расцягнуты i сушацца на сонцы ceцi. Часам з аднаго берагу на другі плыве паром. А вакол, куды толькі сягне вока, лясы i бары, глухія, драмучыя.

Цixi гарадок...